Geef littekens geen kans: voorkomen en behandelen
Geef littekens geen kans: voorkomen en behandelen
Een ongeluk zit in een klein hoekje. Je snijdt je tijdens het koken, valt tijdens het sporten of je kind struikelt op het schoolplein. Wonden genezen gelukkig meestal snel, maar kunnen soms een zichtbaar litteken achterlaten. Voor de één nauwelijks storend, voor de ander een bron van onzekerheid of zelfs pijnlijk en jeukend. Hoe ontstaan ze precies? Wat kun je doen om littekens te voorkomen? En hoe kun je bestaande littekens het best behandelen? Ontdek het in deze blog.
Wat is een litteken?
Een litteken ontstaat wanneer de huid zich herstelt na een beschadiging. Zodra de huid gewond raakt, komt het lichaam in actie om het weefsel te herstellen. Daarbij wordt bindweefsel aangemaakt om de wonde te sluiten. Dat weefsel is steviger, maar minder elastisch dan de oorspronkelijke huid. Het resultaat? Een stukje huid dat er anders uitziet: het kan een andere kleur of structuur hebben, of juist dikker of dieper liggen dan de omliggende huid. Dat noemen we het litteken.
Er zijn verschillende soorten littekens:
- Normale littekens
Normale littekens zijn vlak, licht van kleur en vervagen geleidelijk na verloop van tijd. - Onrijpe littekens
Rood, pijnlijk en jeukend in de eerste maanden. Ze evolueren meestal binnen 6 maanden tot 2 jaar naar een meer normale kleur en vorm, vergelijkbaar met de omliggende huid.
- Hypertrofische littekens
Deze littekens zijn verdikt en rood en blijven binnen de oorspronkelijke wondranden. Ze ontstaan geleidelijk en kunnen jeuken. Na 6 tot 8 maanden wordt het litteken minder opvallend, maar het herstelproces kan tot 2 jaar duren.
- Keloïden
Een keloïd is een goedaardig litteken dat blijft doorgroeien buiten de wondranden. Het ontstaat na onder andere acne, piercings, insectenbeten of operaties. Het komt vaker voor op de borst, rug, schouders en oorlellen. Vooral jongere mensen en mensen met een donkere huid lopen meer risico.
- Atrofische littekens
Dunne, vlakke littekens die dieper liggen in de huid. Atrofische littekens zijn vaak klein, rond en het gevolg van acne of waterpokken.
- Verbrede littekens
Deze ontstaan wanneer een litteken uitrekt, bijvoorbeeld na een operatie aan de knie of schouder. Ze zijn vlak, breder dan normaal en wit tot roze van kleur.
- Contracturen
Littekencontractie komen vaak voor na brandwonden op gewrichten. De huid kan zodanig samentrekken waardoor de beweging van dat ledemaat beperkt wordt. Bij kinderen kan het litteken met de jaren verergeren, bovendien is het lastig te behandelen.
Hoe ontstaan littekens?
Verschillende factoren hebben invloed op het litteken:
- Diepte van de wond: oppervlakkige wondjes genezen meestal
zonder blijvend litteken.
- Verzorging: hoe beter de wond verzorgt wordt, hoe mooier de
huid herstelt.
- Erfelijke aanleg: sommige mensen zijn genetisch gevoeliger
voor overmatige littekenvorming (keloïden).
- Huidtype: bij een donkere huid heb je meer kans op verdikte
littekens en pigmentveranderingen.
- Plaats op het lichaam: littekens op beweeglijke of gespannen
plekken zoals de schouders, borst of knieën vallen vaak meer
op.
Hoe kun je littekens voorkomen?
Het is belangrijk om de wond zo goed mogelijk te verzorgen. Met deze tips geef je je huid de beste kans op een mooi herstel:
- Reinig de wond direct
Spoel de wond voorzichtig schoon met lauw water. Gebruik geen agressieve ontsmettingsmiddelen tenzij het om een vuile of risicovolle wond gaat. Dep daarna de huid zachtjes droog met een schone doek. - Sluit de wond snel
Een goed afgesloten wond geneest sneller en mooier dan een open wond. Dek de wond af met een pleister, steriel verband of zalfkompres . Bij diepere of gapende letsels is het soms nodig om de wond te laten hechten door een arts. - Houd de huid vochtig
Een lichte vochtige wond versnelt de genezing en laat minder snel een litteken na. Gebruik een speciale wondgel, vochtige pleister of - zodra de huid gesloten is - een laagje vaseline of siliconegel. - Vermijd krabben of pulken
Jeuk tijdens de genezing is normaal, maar krabben of aan korstjes pulken vertraagt het herstelproces. Bovendien vergroot je de kans op littekens. Blijf ervan af en dek de plek eventueel af met kleding of een verband. - Bescherm tegen de zon
UV-straling kan het litteken donkerder en zichtbaarder maken. Bedek een genezend litteken daarom goed af of gebruik een zonnecrème met een hoge beschermingsfactor. Doe dit minstens een jaar lang na het ontstaan van het litteken.
Littekens behandelen: hoe doe je dat?
Als het litteken eenmaal gevormd is, dan kun je er vaak nog iets aan doen. In veel gevallen kun je het litteken nog verzachten of minder zichtbaar maken. Hoe goed de behandeling werkt, hangt af van het type litteken, hoe oud het is en je huidtype.
- Siliconengel of -pleisters
Dit is de eerste keus bij hypertrofische littekens en keloïden. Siliconen leggen een beschermend laagje op de huid, helpen het vocht vast te houden en verminderen roodheid en verdikking. Voor een merkbaar resultaat gebruik je dit dagelijks, minstens 8 weken tot soms zelfs 6 maanden. - Littekencrèmes
Crèmes met ingrediënten zoals allantoïne, panthenol, uienextract of vitamine E worden vaak gebruikt om littekens te verzorgen. Ze kunnen de huid soepeler en zachter maken. Het zichtbare effect op het litteken zelf verschilt per persoon. - Massage
Regelmatig masseren kan helpen om verklevingen los te maken en stimuleert de doorbloeding. Dit is vooral nuttig bij dikke of stijve littekens. Masseer het litteken 1 à 2 keer per dag met zachte, ronddraaiende bewegingen, eventueel met een hydraterende crème. - Lasertherapie of microneedling
Dermatologen gebruiken verschillende types lasers om littekens minder zichtbaar te maken. Ook microneedling - waarbij de huid met kleine naaldjes wordt bewerkt - kan ingezet worden. Laat je vooraf goed informeren over de mogelijke risico’s en bespreek dit eerst met een gezondheidsspecialist. - Injecties
Bij keloïden of dikke littekens kan een arts corticosteroïden inspuiten om de ontsteking te remmen en het litteken platter te maken. Soms wordt dit gecombineerd met andere behandelingen zoals cryotherapie (bevriezing). - Operatie
In sommige gevallen is het nodig om een litteken operatief te verwijderen of te corrigeren, bijvoorbeeld als het litteken veel spanning veroorzaakt of op een storende plek zit. Na de ingreep is een goede nabehandeling met siliconen of zonbescherming essentieel om het nieuwe litteken optimaal te laten genezen.
Wanneer raadpleeg je een arts?
Voor de meeste littekens is medische hulp niet nodig, maar het is wel belangrijk om het herstel goed op te volgen. Blijft het litteken na enkele maanden, dik, rood of pijnlijk? Zit het op een plek die je beweging belemmert? Of heb je aanleg voor keloïden? Dan is het verstandig om een arts te raadplegen.
Conclusie
Door een wond goed te verzorgen, verklein je de kans op opvallende littekens. Behandel de wond snel en zorgvuldig, houd de huid vochtig en bescherm deze voor de zon. Is het litteken toch zichtbaar gebleven? Dan zijn er verschillende behandelingen die het litteken kunnen verzachten, verkleinen of minder zichtbaar maken. Twijfel je over de aanpak? Contacteer je arts voor persoonlijk advies.
